Rupi Kaur – byd y bardd Instagram

‘our backs
tell stories
no books have
the spine to
carry’

Women of Colour – Rupi Kaur

Drwy ddamwain darganfyddais waith y bardd Rupi Kaur.

Crwydro Instagram oeddwn i un diwrnod pan ddes ar draws pytiau bychain o gerddi. Gwnaeth y cerddi argraff arnaf i yn syth.

Deuthum i wybod wedyn mai awdur y cerddi oedd un Rupi Kaur.

Dechreuodd hi ei gyrfa farddonol ar-lein drwy ddefnyddio amryw blatfform ar y cyfryngau cymdeithasol, megis Instagram a Tumblr, i ledaenu ei barddoniaeth.

Ganwyd Rupi Kaur yn Punjab yn India. Mudodd gyda’i rhieni i Toronto yng Nghanda pan oedd yn blentyn yn ffoaduriaid yn dianc rhag y trais â’r hil-laddiad yn erbyn y Sikhiaid yn Punjab.

‘for my father opportunity and time align a month after i am born. he takes his chance. knowing if he does not leave now he will end up imprisoned like his friends. tortured. dead. or perhaps all three in that same sequence. for the sake of survival my family beomes a footnote in history. one of those tens of thousands of punjabi sikhs fleeing punjab because of genocide.’
Where ‘Milk and Honey’ Began – Rupi Kaur

Yn angerddol dros arlunio, ysgrifennu a perfformio, ysgrifennodd hi gannoedd ar gannoedd o ddarnau o farddoniaeth gan berfformio ar hyd a lled Canada nes dod i gyhoeddi’r casgliad cyntaf o’i gwaith yn y gyfrol Milk and Honey yn 2014.

rupi-kaur-milk-and-honey

Rhenir y gyfrol i bedair rhan gyda phob pennod a phob darn o farddoniaeth yn mynd i’r afael â elfennau gwahanol o’r cyflwr dynol – poen a galar, torcalon, trais a chamdrin rhywiol, benywdod, cariad, colled a goroesiad.

Rhwng tudalennau’r gyfrol ceir darluniau hardd i gydfynd â rhai o’r cerddi a ddarluniwyd gan Rupi Kaur ei hunan sydd ddim on yn atgyfnerthu’r ffaith bod cyfanwaith yma.

Er bod ei harddull rhydd, ar yr olwg gyntaf, yn ymddangos yn syml nid oes ond angen edrych eto i weld bod ôl saerniaeth ac adroddwr stori i’w gwaith. Mwyhau ar ei llais croyw fel bardd wnaiff yr arddull dawedog. Dewiswyd a detholwyd y geiriau yn ofalus. Mae’r casgliad yn gyfoethog mewn dychymyg a delweddau ysgwytol a theimladwy – nid yn anhebyg i’r beirdd Warsan Shire a Nayyirah Waheed.

Ond eto mae Rupi Kaur yn lais unigryw a newydd ynddi hi ei hunan. Mae grym yn ei geiriau a grym yn ei hosgo a’i llais wrth iddi berfformio.

Ymdriniai ei gwaith gyda elfennau o fenyweidd-dra â’r profiad o fod yn ddynes yn bennaf, megis yr iachau a ddaw wedi treisio,

‘the rape will
tear you
in half

but it
will not
end you’

Mae cerddi eraill yn ymwneud a chariad, rhyw a rhywioldeb,

‘you
have been
taught your legs
are a pitstop for men
that need a place to rest
a vacancy, body empty enough
for guests ’em no one
ever comes and is
willing to
stay.’

Welcome

‘i can’t tell if my mother
is terrified or in love
with my father
it all looks the same’

Mae cyfuniad yma o hanesion a profiadau gwrthrychol a personol megis ei phrofiadau hi o fod yn ferch ac yn ffoadur,

‘skin the color of earth
my ancestors planted crops on
to feed a lineage of women
with thighs thick as tree trunks
eyes like almonds
deeply hooded with conviction
the rivers of punjab
flow through my bloodstream…’

Llwyddai i fynegi dynoliaeth a benywdod yn ei holl liwiau ac yn ei ffurf fwyaf amrwd a bregus ond eto hefyd mor gadarn a nerthol. Does dim cuddio tu ôl i unrhyw wyneb yma – mae’r cyfan ar gael yn gignoeth a gonest.

Mae rhywbeth hynod o ‘agos atoch’ am ei gwaith sy’n ei wneud yn ddarllen bron yn gathartig.

Yn ogystal â bardd ac arlunydd, mae Rupi Kaur hefyd yn ffotograffydd.

Yn ôl yn 2015 uwchlwythodd hi lun i Instagram o ddynes yn gorwedd mewn gwely gyda gwaed mislif ar ei dillad. Roedd y llun yn rhan o’i chyfres ar y mislif oedd wedi ei greu er mwyn herio camsyniadau cymdeithasol ac i wneud rhywbeth sydd yn naturiol yn ‘normal’ eto.

Cafodd y llun ei ddileu o Instagram ar ddau achlysur am nad oedd yn ‘dilyn [eu] Canllawiau Cymuned’ – canllawiau sydd yn gwahardd lluniau o drais, noethni a gweithredau rhywiol – ond heb sôn o gwbl am fislif.

Meddai Rupi Kaur mewn ymateb,

‘Thank you Instagram for providing me with the exact response my work was created to critique. I will not apologise for not feeding the ego and pride of misogynist society that will have my body in an underwear but not be ok with a small leak when your pages are filled with countless photos/accounts where women (so many who are underage) are objectified, pornified, and treated less than human….’

Ymddiheurodd Instagram a cafodd y llun ei ganiatau yn ôl.

Edrychaf ymlaen i weld ble’r aiff Rupi Kaur nesaf gyda’i barddoniaeth. Afraid dweud fod yma lais pwysig a pherthnasol o fewn barddoniaeth gyfoes ryngwladol.
Fel y dywedodd hi ei hun,

‘we all move forward when
we recognize how resilient
and striking the women
around us are’

Rupi Kaur: Gwefan | Facebook | Twitter | Instagram | YouTube